შელოცვები

შელოცვები

ფარნავაზ მეფის მიერ შექმნილი ანბანის ბოლო ვერსიას და საკმაოდ განვითარებულია ქართული დამწერლობა მაგრამ ყოველთვის არსებობდა ზეპირი ლიტერატურაც.

დღევანდელი ინფორმაციის მიხედვით ქართველები იყენებენ ძვ.წ. მე-4 საუკუნშეში ფარნავაზ მეფის მიერ შექმნილი ანბანის ბოლო ვერსიას და საკმაოდ განვითარებულია ქართული დამწერლობა მაგრამ ყოველთვის არსებობდა ზეპირი ლიტერატურაც. თურქეთის ავტოქთონი ქართველებისა და კი მუჰაჯირი ქართველებში რომლებიც ფესვები აქვან საქართველოს ტერიტორიაზე, განსაკუტრებით ჩვენი ბებიების მიერ დღემდე შემორჩენილი ზეპირი ლიტერატურა არსებობს. ბებერი ქალები, მათ გარემოში მცხოვრებ ახლობლების მკურნალობის მიზნით უკიტხავდნენ იმ ლოცვებს და ამ ლოცვები წარმოადგენს ზეპირი ლიტერატურის გარკვეულ ნაწილს.

ქვემოთ წერს ძველი ლოცვების მაგალითები, მთლიანად არის ქართულად და ჯერ კიდევ ცხოვრობენ ჩვენი უფროსები რომლებიც იციან ამ ლოცვებს. ამ ლოცვების შინაარსში ვერვხედავთ ქრისტიანულ ან მუსლიმანურ პერიოდთან დაკავშირებული არაერთი ტერმინც. ესენი  თაყვანისცემის ხანიდან არის შემორჩენილი. ქრისტიანობა საქართველოში პირველ საუკუნიდან არის გავრცელებული, ესეც გვაჩნევენებს იმას და ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ რომ ეს ლოცვები არის უძველესი ეპოქიდან შემორჩენილი. უძველესი დროიდან შემორჩენილი ამ ლოცვების ძველი-ქართული, ჩვენ საკმაოდ გავიგებთ ჩვენი დღევადელი ქართულით და ესეც არის გასაოცარი. სხვათა შორის ეს ლოცვები გვაჩვენებს რომ ჩვენი წინაპრები ძვ.წ. წლებშიც ლაპარაკობდნენ ქართულ ენას და ძველი ლოცვები არის ამის კონკრეტული დამტკიცება.

საკმაოდ მრავალრიცხოვანი არის ეს ძველი ლოცვები და ჩვენ ვხედავთ თურქეთის სხვადა სხვა კუტხეებში. ქვემოთ გთავაზობთ სანიმუშო ლოცვებს და ამ ლოცვები გვასწავლა 1920’ან წლებში თურქეთში დაბადებულმა ერთმა მოხუცმა ქალბატონმა. ის დაბადებულია თურქეთის შავი ძღვის პირეთის ერთ სოფელში მაგრამ მისი წინაპრები არის გადმოსახლებული აჭარიდან და მან, ბებიაჩემმა დამასწავლა ეს ლოცვებიო თქო.

კუს ლოცვა 

კუ კუ კანკურეხო

ქორი ჩო ჩო ჩანჩურეხო

ტა აღმართო უკუღმართო

პირ აღმართო, პირ ჩაღმართო,

ცხრა წელიწად მიწაში იყავი

მეათეზე ამოდი

(ორსული ქალს თუ ძუძუ ატკივდება უკითხოდა)

ნავაზილის ლოცვა

ატავრო, მატავრო,

შენს ჰა მიხვალ, 

ადამიანთან მივალ.

ადამიანთან რა გაქვს,

ხორცი საჭმელაი,

სისხლი სასმელაი,

ძვალი სახრელაი.

ხორც არავინ არ გაჭმევიებს,

ძვალს არავინ არ გახრევიებს,

სისხლს არავინ არ გასმევიებს,

აღმა მიქცემ ქარს,

დაღმა მიქცემ წყალს.

გაგაქავრებ ქარ სავეთ,

გაგაწყალებ წყალსავეთ.

(ბავშვს პირში იარა რომ ექნება უკიტხებოდა)

ნაღზვების ლოცვა

ხეზე ეველი უფეხოთ,

ჩიტი დევკავე უხელოდ,

დავკალე უდანოდ,

ჩავყარე უკარდლოდ,

მოვხარშე უცეცხლოდ,

შევჭამე უპიროდ,

დატკეცნილო, დეიხსენი, დეიშალე.

შეშინებული

რამ შაგაშინა, დამ შაგაშინა?

შინაურმა შაგაშინა, რამ შაგაშინა?

გარეულმა შაგაშინა, რამ შაგაშინა?

ავისულმა შაგაშინა, რამ შაგაშინა?

სულო მოდი სულთან, გულო მოდი გულთან.

ლოცვა იარასთვის

აკიბული დაკიბული

ზეც საყდარი შეკიდული

ვის მოსტრია ვის გაგონია

აგემ იარასა გამძენელებელი

(ხელზე, ფეხზე ან კლავზე მქონე იარასთვის იკიტხებოდა)

სისვილის ლოცვა 

ალავერდისა ჭალასა

სისვილი მოხნევდა ყანასა

ხარს ტაბიკი გუუტყდა

სისვილ ძირი გუუხმა

(ლოცვასთან ერთად იარაზე ნემსი უნდა წაუსვა)